Nhà tự nhiên kinh tế: Kinh tế học lý giải những gì xung quanh cuộc sống của chúng ta?

Nhà tự nhiên kinh tế của tác giả Robert H.Frank là một trong bộ sách gồm 5 quyển sách về kinh tế học Nam Hải mua sau khi cảm thấy quá mệt với mấy buổi học tại khoa quản trị kinh doanh.

Ban công và loggia? Khe thoáng(giếng mở) và loggia sâu?

Ảnh bìa của bài viết này là ảnh Nam Hải chụp một “khe thoáng” của căn hộ cao cấp. Khe thoáng được tạo ra tại các tòa chung cư theo nguyên tắc chi phí và lợi nhuận cho các chủ đầu tư. Dùng để thông gió, tăng độ chiếu sáng, nhất là áp dụng cho các căn hộ có một mặt thoáng. Cũng như, giá tính tiền ban công và loggia khác nhau. Nên các chung cư bây giờ chỉ xây loggia. Đây là kết quả của một hành vi mang tính kinh tế.

Loggia là phần hành lang hướng ra ngoài, được xây âm vào bên trong mặt bằng nhà. Bạn hãy tưởng tượng như thế này cho dễ hiểu, loggia giống như hộc ngăn kéo, kéo ra ngoài thì được gọi là ban công và thụt vào trong thì được gọi là loggia.

Nam Hải lấy ví dụ này để cho độc giả thấy là kinh tế học hành vi liên hệ mật thiết tới chúng ta như thế nào. Người mua nhà thường gọi loggia phòng khách là ban công. Nhưng đây là một hiểu lầm phổ mà các chuyên viên tư vấn thường không bao giờ nói ra. Những hành vi mang tính chất kinh tế như vậy chính là nội dung của cuốn Nhà tự nhiên kinh tế.

Nhà tự nhiên kinh tế có những câu chuyện thú vị. Tràn đầy cảm hứng về kinh tế học.

Đây là một cuốn sách rất thú vị. Có nhiều câu chuyện về hành vi của người mua và người bán trong nền kinh tế tự do.

Đúng như giáo sư Robert H.Frank giảng dạy, muốn học bất cứ cái gì chúng ta cần tò mò về nó trước dã. Người dạy nên có một câu chuyện thú vị để kể cho người học nghe. Đó là “điểm đánh lửa động cơ” mà rất nhiều giảng viên đại học đang áp dụng. Câu chuyện hay tới đâu, cảm xúc nhiều tới đó. Không cảm xúc, không lý thuyết nào có thể đi từ các bộ não hàn lâm tới các trang giấy trắng.

Kinh tế học vi mô nghiên cứu các quyết định của các cá nhân và doanh nghiệp và các tương tác giữa các quyết định này trên thị trường. Kinh tế học vi mô giải quyết các đơn vị cụ thể của nền kinh tế và xem xét một cách chi tiết cách thức vận hành của các đơn vị kinh tế hay các phân đoạn của nền kinh tế.

Có một quan điểm mà Nam Hải rất muốn chia sẻ. Kinh tế học theo định nghĩa thì là một bộ môn nghiên cứu về sự khan hiếm. Kinh tế học vi mô và kinh tế học vĩ mô chúng ta đều đã được các giáo sư giảng dạy. Nhưng trong 10 năm vừa qua, kinh tế học hành vi nổi lên như là một bộ môn rất hấp dẫn với sinh viên kinh tế. Vì sao?

Trong giai đoạn kinh tế học cổ điển. Từ thế kỷ thứ 17, Adam Smith đã cho chúng ta biết rằng kinh tế học vi mô có liên quan chặt chẽ với ngành tâm lý học. Nhưng ông không có máy tính và internet. Ông cũng không thể lắp chíp máy tính vào não lợn như Elon Musk. Sự phát triển của khoa học công nghệ giúp chúng ta ngày nay có thể hiểu hơn rất nhiều về cách con người ra quyết định. Từ đó các câu chuyện về kinh tế học hành vi mới trở nên… đặc sắc.

Nam Hải cho rằng chúng ta đều là người bình thường. Cơm áo gạo tiền là quan trọng. Các sách kinh tế như Đô la hay lá nho sẽ trở nên gần gũi hơn mấy quyển giáo trình và biểu đồ toán học. Suy cho cùng, chúng ta đọc về kinh tế vì nó ảnh hưởng trực tiếp tới tiềm lực tài chính của chúng ta. Tuyệt nhiên, không phải vì ham muốn trở thành một tiên sĩ Cấn Văn Lực thứ hai.

Theo ý niệm đó, Nam Hải rất thích đọc những sách như “Nhà tự nhiên kinh tế”. Trả lời trực diện nhưng câu hỏi  tưởng chừng như trước mắt quá thân quen. Hóa ra đằng sau lại có vô vàn nguyên nhân thú vị.

Vì sao con hải cẩu đực thường to hơn con hải cẩu cái?

Câu hỏi này kích thích tò mò. Nguyên nhân liên quan tới hành vi giao phối. Như con Hải Cẩu đực chiến thắng có quyền giao phối với cả một bãi biển hàng trăm con Hải Cẩu cái. Nên có khi chúng đánh nhau tới chết.

Giống như ở loài người. Nam giới thường to cao đẹp trai sẽ hấp dẫn nữ giới hơn. Vậy tại sao phụ nữ không cần cơ to, bắp dày. Nhưng nam giời thì phải có – và đó là nét hấp dẫn giới tính rất mạnh.

Giờ thì có khi bạn hãy tới phòng GYM. Những người đi tập tạ vì mê cơ bắp, mê thân hình săn chắc. Nhưng có thể đằng sau đó là cả nỗi niềm đau buồn hoặc một nhiềm tự hào không nhỏ về khả năng sinh lý của bản thân.

Nhưng hộp sữa hình chữ nhật và lon nước hình trụ tròn.

Vấn đề ở dây là nguyên tắc về chi phí và lợi ích. Hộp sữa bằng giấy hình vuông thì chiếm được nhiều không gian trong tủ lạnh hơn là hình tròn. Tức là tiết kiệm chi phí “giữ lạnh” hơn. Lon nước coca, bò húc, Bia… cũng để trong tủ lạnh như sữa nhưng lại làm bằng nhôm và hình tròn. Vì hình dạng đó chịu được áp lực cao nhất sinh ra từ các loại nước có ga. Ngoài ra chiều cao của lon nước cũng rất thú vị. Lon nước có ga làm bằng nhôm. Càng thấp thì chi phí nguyên liệu nhôm càng ít đi. Nhưng tại sao người ta vẫn làm các lon cao với chu vi nhỏ? Cái này Nam Hải để bạn đọc sách nhé.

Sự tìm kiếm tình yêu và tình bạn. Thị trường phi chính thức của những mối quan hệ cá nhân.

Kinh tế học hành vi không tách rời khỏi cuộc sống. Nhưng cũng thật bất ngờ khi các giáo sư nghiên cứu cả thị trường tình yêu. Dùng câu chuyện tình yêu để giảng dậy về lý thuyết bù đắp. Theo đó, những công việc càng khó khăn, càng nguy hiểm thì thu nhập càng cao. Kết quả hóa ra là một trong số những việc đem lại thu nhập cao nhất thuộc về những người giỏi sẵn lòng làm những việc gây tranh cãi về việc đạo đức.

Như trong tiểu thuyết Gatsby Vĩ Đại. Gatsby đem lòng say đắm nàng Daisy yêu kiều. Để lấy được người đẹp làm vợ anh sẵn sàng làm bất cứ việc gì. Fritzgarald không nói chi tiết về việc Gatsby đã tích lũy tài sản như thế nào. Nhưng rõ ràng là những việc có vấn đề về đạo đức và trái pháp luật.

Và còn rất nhiều câu chuyện thú vị nữa….

Tóm lại, nếu bạn đam mê kinh doanh thì hãy đọc sách về kinh tế học hành vi. Những câu chuyện đời thường này sẽ tiếp năng lượng cho bạn trên con đường dài trở thành doanh nhân.

Trên tay nam Hải là Nhà Tự Nhiên Kinh tế, tái bản lần 3, in xong vào khoảng 2012. Sách rất cũ. Bìa vẫn mới. Giá chỉ 2 usd. Không rõ bản mới giá khoảng bao nhiêu. Nhưng các bạn độc giả thích kinh tế học vẫn nên mua.

Một số sách kinh tế nữa cũng rất thú vị để các bạn tham khảo như khỏi nghiệp tinh gọn, Làm điểu quan trọng, Kinh tế học và Sex….

Về tác giả – Giáo sư Robert Harris Frank

Robert Harris Frank (sinh ngày 2 tháng 1 năm 1939) là Giáo sư Quản lý Henrietta Johnson Louis và là giáo sư kinh tế tại Trường Quản lý Sau đại học Samuel Curtis Johnson tại Đại học Cornell. Ông đóng góp cho chuyên mục “Góc nhìn kinh tế”, xuất hiện vào Chủ nhật thứ năm hàng tuần trên The New York Times. Frank đã xuất bản về chủ đề bất bình đẳng giàu nghèo ở Hoa Kỳ.

Robert Harris Frank có một số lý thuyết đáng chú ý như Positional arms race (Chạy đua vũ trang vị trí), Winner take all (Người thắng có tất cả), The strategic role of emotions (Vài trò chiến lược của cảm xúc – Trong cuốn sách đam mê trong lý trí), Prisoner’s dilemma and cooperation (Tình thế tiến thoái lưỡng nan và hợp tác của tù nhân)…

Nam Hải